نگاهی به گناباد کهن و جاذبه های گردشگری آن

نگاهی به گناباد کهن

به گزارش گنابادتایمز و به نقل از ایرنا؛ سابقه کهن این خطه تا جایی است که شهر گناباد بر اساس شاهنامه فردوسی عرصه جنگ و حماسه دوران اساطیری بوده است.
گناباد در زمان هخامنشیان مسکونی بوده و چون در مسیر راه زابل و مکران و فارس به ترکستان و بر سر راه غرب ایران به هرات واقع بوده مورد توجه سلاطین آن دوره باستانی قرار داشته است.
پیش از اسلام این خطه گذرگاه درونی فلات ایران و بخشهای خاوری آن و محل برخورد لشگریان ایران و توران بوده است. گناباد درسال ۳۱ هجری قمری به دست مسلمانان افتاد و در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی آباد و از اعتبار و اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
گناباد در دوره تیموریان نیز اهمیت داشت و حاکمان ایالت قهستان در آن ساکن بودند. در همین دوره است که دومین مسجد دو ایوانی این ناحیه ساخته شد.
گناباد در اوایل حکومت صفوی مدتها محل نبرد بین ایران و ازبکان بود، با این حال در این دوران مورد توجه بود و گسترش یافت. بناهایی چون امام زاده سلطان محمد عابد(ع)، کاخک، مسجد جامع گناباد، آب انبار و کاروانسراهای شاه عباسی آثاری از همین دوره هستند.
درباره علت نامگذاری گناباد نیز برخی آن را در اصل گون آباد مرکب از گون(در ترکی به معنای خورشید) و آباد دانسته و نام را وسیله ای برای انتساب محل به خورشید قلمداد کرده اند. بعضی نیز آن را گیوآباد دانسته بر این باورند که گیو پسر گناباد را بنا کرده است. گناباد را در گذشته جویمند نیز می گفته اند.
هم اینک این شهر۲۵۰ اثر تاریخی و معنوی دارد که ۱۴۲ مورد آن به ثبت آثار ملی رسیده و از این تعداد ۶۰ اثر تاریخی با سابقه چند هزار ساله بیانگر غنای فرهنگی و تاریخی این خطه از ایران است.
هزار و ۱۱۷ رشته قنات و نیز قنات شگفت انگیز قصبه به عنوان شاهکار بشری و نمادی از سختکوشی مردم کویر برای دست یافتن به مایه حیات در این خطه از در دوران هخامنشی به یادگار مانده و به عنوان تنها اثر خراسان رضوی در حال طی مراحل ثبت جهانی در یونسکو است.
در خصوص زمان حفر این قنات داستان معروف ‘دوازده رخ’ در شاهنامه فردوسی آن را به کیخسرو نسبت Ù…ÛŒ دهد.
با این حال مورخان بنیاد قنات قصبه را به دوره هخامنشی یعنی ۲۵۰۰سال قبل دانسته اند. بر اساس بررسیهای میدانی طول رشته های هشتگانه قنات قصبه ‎ ۳۳هزار و ‎۱۳۳ متر و عمق مادرچاه آن ‎ ۳۰۰متر است.
قنات قصبه با ‎ ۵۰۰حلقه چاه، مادرچاه به عمق ‎ ۳۰۰متر، ‎ ۳۲کیلومتر طول و افزون بر ‎ ۷۳میلیون مترمعکب حجم خاکبرداری هنوز بعد از تحمل چندین زلزله و تداوم خشکسالی هم اینک ‎ ۱۵۰لیتر در ثانیه آب به مزارع کشاورزان سنتی و خرده مالک جاری می کند.
قلعه دختر شوراب، قبر پیران ویسه و پشن و آتشکده ای از دوران هخامنشیان در روستای گیسور، آرامگاه عرفای مشهوری مانند سلطانعلی شاه و صالح علیشاه از دیگر نقاط دیدنی و تاریخی گناباد محسوب می شود.
تپه های اروک، حصار عمرانی، برج اروک، قلعه قدیمی و هشتی و سردر قدیمی روستای گیسور، قلعه های فرود، زیبد، شهرباستانی، خرابه های شهر عوز، مساجد روستای قوژد و رباط عمرانی هم از جاذبه های تاریخی گناباد مربوط به دوران پیش از اسلام یعنی دوره پارتیان، ساسانیان و هخامنشیان به شمار می روند.
از این میان وجود دو محوطه وسیع باستانی اروک و حصار به عنوان زیستگاه جوامع باستانی متمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی عینی از قدمت و ریشه های تاریخی گناباد است.
مسجدجامع گناباد هم یکی دیگر از شاهکارهای مذهبی در خراسان رضوی و از بناهای دو ایوانی است که در سال ‎ ۶۰۹هجری قمری ساخته شده و از امتیازات مهم آن وجود کتیبه های کوفی و آجرکاریهای زیبایی می باشد که بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته است.
بر اساس آثار و شواهد موجود ساختمان کنونی مسجدجامع گناباد دارای الحاقاتی می باشد که در دوران ایلخانی ایجاد شده است.
امامزاده محمدعابد، یخدان کوثر، قلعه عمرانی و قلعه دختر نیز زمینه بسیار مناسبی برای ایجاد شهر گردشگری در این منطقه است و در صورتی که طرح جامع گردشگری برای قنات قصبه انجام شود قابلیت جذب گردشگران خارجی را نیز دارد.
مسجد کاخک، مدرسه نجومیه، آب انبار و حسینه گناباد، مسجدجامع قوژد، مسجد حاج عبدالله نوقاب، آسیابهای آبی کاخک و سنو، کاروانسراهای فخرآباد و زین آباد همه و همه نشانگر تعبد و سختکوشی مردم دیار عشق، عطش و عرفان است.
بافت تاریخی روستای ریاب، مقبره جعتین روستای گیسور، یخدان کوثر بیدخت، قلعه عمرانی و شوراب و مسجد مزار به ترتیب به دوران خوارزمشاهیان، سلجوقیان، صفویان، ساسانیان و قبل از اسلام برمی گردد که تداعی کننده تمدن دیر قدمت این منطقه است.
وجود منطقه گردشگری و ییلاقی کاخک، مجموعه آبشار و آسیابهای آبی و خانه فنجان (محل تقسیم آب قنات) که دارای جاذبه های تاریخی فراوانی است و روستاهای سنو و زیبد که از محلهای تاریخی و به روایتی محل جنگهای دوران اساطیری بوده و از طرفی کاروانسراهای بجستان که گرد و غبار خستگی را از زایران امام رضا(ع) می زدودند از دیگر مکانهای دیدنی گناباد هستند.
مرقد علامه محمدتقی بهلول در ورودی شهر گناباد به عنوان مظهر مبارزه با کشف حجاب رضاخانی و یکی از شگفتیهای روزگار در بعد عرفان نیز از دیگر مکانهایی است که هم از منظر دینی و تاریخی می تواند برای مسافران دارای جاذبه باشد.
همچنین موزه های آب، مردمشناسی و باستانشناسی و همه اماکن تاریخی این شهر در ایام نوروز دایر و پذیرای مسافران نوروزی خواهد بود.